Ż Y C IE T O W A R Z Y SK IE W A R SZ A W SK IC H E L E G A N T E K W LATACH 1 8 6 0 - 1914 ru, ale w samej już jego formie zachodzi zmiana5. Żurnale zamieszczały ry­ ciny z odpowiednimi, skromnymi strojami, asortyment magazynów mód został dostosowany do potrzeby chwili. Czarne suknie zagościły na warszaw­ skich ulicach, w alejkach Do najsłynniejszych należą: wielka przebudowa Paryża w latach 1852–1870 kierowana przez Georges’a Haussmanna, podczas której zrównano z ziemią ponad 20 tys. budynków, asanacja praska w latach 1895–1914, w której czasie zupełnie zmieniono oblicze dzielnic Podskalí i żydowskiego Josefova, wspomniana wyżej budowa dzielnicy Miejskie Biuro Statystyczne w Krakowie wydawało natomiast w latach 1887 – 1912 publikację „Statystyka miasta Krakowa”, w której zostały opublikowane rezultaty spisów ludności Galicji, które odbywały się w latach 1880, 1890, 1900 i 1910. Wyniki te drukowano również w roczniku „Ősterreichische Statistik”. Fot. Komar Julian, Warszawskie manifestacje patriotyczne 1860–1861, PWN, Warszawa 1970. Konn Henryk Apolinary, Prawa wyjątkowe, Gebethner i Wolff, Warszawa 1909. Kozłowski Jan, Bałtowie na wyższych i średnich szczeblach administracji Królestwa Polskiego w latach 1863–1914 (w związku z artykułem Łukasza Chimiaka, Kariery tzw. . Podział na północ i południe USA - różnice Północ - przemysł, gospodarstwa rodzinne, osadnictwo farmerskiePołudnie - niewolnicy, uprawa roli, eksport surowców do Europy Kompromis Missouri 1820Stan Missouri ma statut niewolniczego w zamian za zgodę Południa na to, aby na zachodzie granica prawnie dopuszczanego niewolnictwa przebiegała wzdłuż równoleżnika 36 stopni i 30 minut Na wschodzie granica wzdłuż linii Masona-Dixona Nowy stan - Maine Jankesi to Północ Podział na północ i południe USA - różnice Północ - przemysł, gospodarstwa rodzinne, osadnictwo farmerskiePołudnie - niewolnicy, uprawa roli, eksport surowców do Europy Kompromis Missouri 1820Stan Missouri ma statut niewolniczego w zamian za zgodę Południa na to, aby na zachodzie granica prawnie dopuszczanego niewolnictwa przebiegała wzdłuż równoleżnika 36 stopni i 30 minut Na wschodzie granica wzdłuż linii Masona-Dixona Nowy stan - Maine Jankesi to Północ Wojna secesyjna - przebieg, data, dowódcy, to z kim Północ vs. Południe 1861-186511 stanów odłączyło się od USA -> Skonfederowane Stany Ameryki - Jefferson DavisUSA - Unia - Abraham Lincoln1861 Konfederacja atakuje Fort Sumter - należy do Unii (w Karolinie Południowej)Północ - Ulysses S. Grant Południe - Robert E. LeeBitwy: Bull Run, Fredriechsburg, twierdza Vichsburg, 1863 GettysburgTaktyka spalonej ziemi - uniaWojna totalna 1865 gen. lee kapituluje pod AppomatoxSkutki: zmiany społecznie, likwidacja niewolnictwa, integracja imigrantów, zabójstwo Lincolna Homestead act 1862Ustawa o osadnictwieGwarantuje 65ha ziemi osobom planującym przyjąć amerykańskie obywatelstwo (obywatelstwo = obowiązek służby wojskowej)Unia Proklamacja emancypacyjna 1863Abraham LincolnZniesienie niewolnictwa we wszystkich zbuntowanych stanach Wojna totalna Podporządkowanie całego społeczeństwa i zasobów państwa celom wojskowym w czasie prowadzenia wojny(brak uznawania norm prawnych i moralnych, wygrana celem nadrzędnym) Ku-Klux-Klan Weterani południa Pomoc wdowom i sierotom po poległych żołnierzach konfederacjiNabrała charakter dyskryminacji rasowej - głoszenie wyższości białej rasy Camillo Cavour Premier Piemontu i zjednoczonych Włoch, zaangażował Piemont w wojnę krymską (po stronie GB i FR), zawarł sojusz z FR przeciw Austrii Traktat s Plombieres-les-Bains 1858 Napoleon III + Camillo CavourFR udziela pomocy Piemontowi w walce z AustriąPiemont oddaje FR Sabaudię i Niceę Wojna Piemontu i Francji z Austrią 1859 Piemont odrzuca Austriackie ultimatum o zaprzestaniu zbrojeńPiemont+FR vs. AustriaBitwy pod: Magnetą i SolferinoRozejm w Villafranca di Verona (FR z Austrią)Austria daje FR LombardięKoniec działań wojennych „Wyprawa tysiąca” „czerwonych koszulek” 1860 Giuseppe Garibaldi Wyprawa ochotników, którzy zajmują Królestwo Obojga Sycylii Czerwone koszulki - uczestnicy wyprawy tysiąca Przeciw BurbonomPotem Garibaldi oddaje Wiktorowi Emmanuelowi II symboliczny hołd jako królowi Włoch Powstanie Królestwa Włoch - koronacja, przyłączenia ziem 1861 koronacja Wiktora Emmanuela II1866 opanowanie Wenecji1870 przyłączenie RzymuPius IX „więźniem Watykanu” Otto von Bismarck Zjednoczenie Niemiec „krwią i żelazem”, premier Prus i minister spraw zagranicznych Konflikt Prus z Danią 1864Spór o Szlezwik i HolsztynAustria+Prusy wygrywają z DaniąSzlezwik - Prusy Holsztym - Austria Wojna Prus z Austrią 1866Prusy wkraczają do HolsztynuBitwa pod Sądową (Prusy wygrywają, Helmuth von Moltky)Traktat pokojowy w Pradze: Austria traci Holsztyn, płaci 40mln, likwidacja Związku Niemieckiego Związek Północnoniemiecki 1867 19 krajówPrusy Wojna francusko-pruska 1870-1871Napoleon III vs. Otto von Bismarck + Wilhelm I HohenzollernNapoleon obawia się wzrostu znaczenia Prus, nie chce zjednoczeniaDepesza EmskaNapoleon III wypowiada wojnę PrusomBitwa pod Sedanem (Niemcy wygrywają)Napoleon w niewoli Proklamacja republiki1871 rozejm: FR traci Alzację i Lotaryngię, 5mld Zjednoczenie Niemiec - kiedy, gdzie, jak 1871 Wilhelm I Hohenzollern - cesarzWersalII Rzesza NiemieckaKonstytucja Federacja pod władzą cesarza Otto von Bismarck - cesarz Powstanie Austro-Węgier - kto, kiedy, jak 1867Unia realna i personalnaFranciszek Józef I Przedlitawa - AustriaZalitawa - Węgry Przyczyny kolonializmu Ekonomiczne - rynek zbytu, tanie surowceStrategiczne - korzyści militarne z kontroli strategicznie położonych obszarów Polityczne - wzrost znaczenia na arenie międzynarodowej (kolonie=status mocarstwa) Burowie Potomkowie pierwszych holenderskich osadników w Afryce Pax Brittanica 1856-1914 Okres względnej stabilizacji politycznej w GBMocarstwo kolonialne Powstanie sipajów w Indiach Hindusi i muzułmankę nie chcą korzystać z nabojów z tłuszczu wieprzowego Kary -> powstania -> represje Wojny opiumowe Brytyjczycy sprzedają opium Chinom -> uzależnienie -> rząd chiński pali całość -> GB przysyła wojska1839-1842 I wojna opiumowa (GB wygrywa) - traktat w Nankienie1856-1860 II wojna opiumowa (GB wygrywa) - Europejczycy wymuszają zgodę na działalność handlową i misyjną w całym Państwie Środka „Sojusz trzech cesarzy” 1873 Niemcy+Austro-Węgry+ RosjaPróba rekonstrukcji świętego przymierzaSojusz militarny Konsultacje w sprawach spornych Kongres Berliński Przyczyna - niezadowolenie GB popartej przez inne państwa europejskie z poszerzania strefy wpływów RosjiIncjatywa Otto von Bismarcka1878Rumunia, Serbia i Czarnogóra niepodległe Bułgaria zależna od TurcjiGB przejmuje od Turcji Cypr Oburzenie Rosyjskiej opinii publicznej - Bismarck dał im słowo jako szlachcic a nie kanclerzEfekt: koniec rosyjskiej polityki proniemieckiej Manifest Destiny John Fiske Boskie przeznaczenie Konieczność światowej dominacji rasy anglosaskiej Ideowy manifest amerykańskiego imperializmu Nawalizm Alfred Thayer MahanDoktryna militarnaSilna flotą wojenna i handlowa Ochrona + rozwój gospodarki Polityka otwartych drzwi Polityka prowadzona przez USA względem Chin na początku XX wieku, polegająca na ustaleniu zasad wolnego handlu z Państwem Środka i uzależnieniem go gospodarczo i polityczne od ówczesnych mocarstw. (Wprowadzenie zasad wolnego handlu) Dyplomacja dolarowa Przejęcie przez amerykańskie firmy i koncerny najważniejszych przedsiębiorstw w Ameryce Środkowej - uzależnienie polityków i dyktatorów od pomocy finansowej z USA Protektorat Państwo silniejsze sprawuje władzę nad słabszym, zachowując niektóre swoje instytucje, rząd, administracje. Protektor kieruje polityką zagraniczną i gospodarką Wojny burskie GB vs. BurowieI wojna 1880-1881 II wojna 1889-1900 Obozy koncentracyjne GBGB wygrywaTranswal i Orania koloniami GB Powstanie bokserów w Chinach Przeciw słabej władzy cesarskiej dynastii mandżurskiej i dominacji europejskich mocarstwAntychrześcijańskie i antyeuropejskie1889-1990„Pięść w imię organizacji i pokoju” - tajna organizacja propagująca sztuki walki „bokserzy”Mocarstwa europejskie wygrywają Wojna rosyjsko-japońska 1905Rosja celowo dąży do konfliktuRosja atakuje Port Artur i go oblegaGB nie przepuszcza Rosjan przez Kanał Sueski (muszą płynąć dookoła Afryki)Bitwa pod Cuszimą (bitwa morska wygrana z Japonią)Wygrywa Japonia Dymitr Mendelejew Okresowy układ pierwiastków 1869 Charles Darwin Teoria ewolucji Maria Skłodowska-Curie Polon i Rad Nagroda Nobla Ignacy Łukasiewicz 1853Nafta Thomas Edison Żarówka1880 Alexander Graham Bell Telefon 1876 Alfred Nobel Dynamit1867Nagroda Nobla Tygiel narodów - jaki to kraj ? USA I międzynarodówka Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników 1864-1876LondynKarol Marks - pierwszy przewodniczącyWalka o prawa robotnikówKoordynacja działań z różnych krajów Fundusze pomocy dla robotników Łączy różne nurty: komuniści, socjaldemokraci, anarchiści, socjaliści utopijni II międzynarodówka 1889-1915ParyżPróba zjednoczenia ruchu robotniczego zakończona fiaskiemKonflikt socjaldemokratów z komunistamiKonieczność walki o ustawodawstwo socjalne: 8h pracy, zakaz pracy dzieci, powszechna oświata1 maja świętem robotniczym - pracy Komuna paryska Marzec-Maj 1871Po bitwie pod Sedanem Napoleon III dostał się do niewoli (wojna francusko-pruska) - abdykacjaProklamacja III republikiWybory do Zgromadzenia narodowego (republikanie wygrywają tylko w Paryżu, wszędzie indziej monarchiści) - Louis Adolphe Thiers obawia się ze Gwardia Narodowa nie będzie przestrzegać rozejmuPowstanie Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej Rząd cofa się do Paryża Rozkaz rozbrojenia gwardii narodowejKCGB obejmuje władzę w Paryżu -> republikanie wygrywają -> powołanie parlamentu rewolucyjnego Socjaliści utopijni mają przewagę Parlament - komuna paryskaWalki w Paryżu między komunardami a rządem Postulaty komuny paryskiej Armia -> gwardia narodowaUspołecznienie fabrykRównouprawnienie kobietLaicyzacja państwa i szkolnictwaKonfiskata majątków kościelnychUrzędowa płaca minimalnaSkrócenie czasu pracyPrzywrócenie jakobińskiego kalendarza rewolucyjnego Chadecja Chrześcijańska demokracjaEncyklika Leona XIII „Rerum nova rum”Krytyka socjalizmu i liberalizmuPokojowe rozwiązywanie konfliktów społecznychWspółpraca pracodawców z pracownikamiUczciwa płaca za wykonaną pracęRobotnicze stowarzyszenia katolickie Darwinizm społeczny Życie opiera się na ciągłej walce między jednostkami, rasami i narodami Syjonizm Theodor Herzl „Manifest syjonistyczny”Żydzi jaki naród a nie tylko wspólnota religijnaPalestyna domem Żydów i ArabówJerozolima - Syjon1897 I Światowy Kongres Syjonistyczny w Bazylei (Szwajcaria) - powołanie Światowej Organizacji Syjonistycznej Anarchizm Michaił BakuninPaństwo jest zła i odpowiada za uścisk obywateliPaństwo należy zlikwidowaćTrzeba czekać aż wymrą pokolenia znające instytucję władzy Wolne, równe, bezpaństwowe społeczeństwo Ludwik Pasteur Szczepionka przeciw wściekliźnie Wilhelm Roentgen Pampa rentgenowska1895 Florence Nightingale Pracowała jako pielęgniarka podczas wojny krymskiej Sufrażystki Kobiety walczące o prawa wyborczeLata 60. XIXw. Claude Monet - jaki kierunek sztuki Impresjonizm - chwilowe emocje i wrażenia wzrokowe Vincent van Gogh - jaki kierunek sztuki Postimpresjonizm Bracia Lumiere 1895 Kinematograf Bracia Wright Pierwszy samolot Zjednoczone w drugiej połowie XIX wieku – dualizm społeczno-ekonomiczny Stanów Zjednoczonych – problem niewolnictwa – wybuch wojny domowej – wojna secesyjna – skutki wojny secesyjnej – USA w drugiej połowie XIX wieku – wyjaśnia znaczenie terminów: secesja, Unia, Konfederacja, wojna totalna, izolacjonizm – zna daty: wojny secesyjnej (1861– 1865 r.) – identyfikuje postać Abrahama Lincolna – omawia różnice w podejściu do koncepcji ustrojowej między Północą a Południem – wyjaśnia, dlaczego wojnę secesyjną można uznać za wojnę totalną. – wyjaśnia znaczenie terminów: abolicjo-nizm, eksterminacja – zna daty: wybrania Abrahama Lincolna na prezydenta (1860 r.), ogłoszenia secesji przez Karolinę Południową (XII 1860 r.), ataku na Fort Sumter (12 IV 1861 r.), ogłosze-nia Proklamacji emancypacyjnej (IX 1862 r.), zniesienia niewolnictwa (1863 r.), bitwy pod Gettysburgiem (1-3 VII 1863 r.), zabój-stwa prezydenta Lincolna (14 IV 1865 r.) – identyfikuje postacie: Roberta F. Lee, Ulyssesa S. – wyjaśnia znaczenie terminów: osadnictwo farmerskie, planta-cja, jankesi, Ku-Klux-Klan – zna daty: powstania Johna Browna (1859 r.), I bitwy nad Bull Run (VII 1861 r.), bitwy nad Antietam (IX 1862 r.), zdobycia Nowego Orleanu (V 1862 r.), uchwalenia Ustawy o osadnic-twie (V 1862 r.), podpisania aktu bezwarunkowej ka-pitulacji w Appomattox (9 IV 1865 r.) – identyfikuje postacie: Johna Browna, Jeffersona – zna daty: kompromisu Missouri (1820 r.), sprawy Dreda Scotta (1847 r.), bitew pod Fredericksburgiem i Chancellorsville (1862 r.), zdobycia Vicksburga (1863 r.) – identyfikuje postacie: Dreda Scotta, Philipa Sheridana – porównuje armie stron walczących w wojnie secesyjnej – przedstawia wpływ wybitnych dowódców wojskowych na losy wojny secesyjnej – wymienia czynniki, które zadecydowały o porażce wojsk Konfederacji w – ocenia sposób rozwiązania problemu niewolnictwa w czasie wojny secesyjnej i jego społeczne skutki. Granta – przedstawia różnice w rozwoju gospodarczym i społecznym USA – omawia skutki wojny secesyjnej – wymienia czynniki umożliwiające stały wzrost wartości produkcji gospodarczej USA. Davisa, Williama T. Shermana – wyjaśnia, na czym polegał dualizm w rozwoju społeczno-ekonomicznym Stanów Zjednoczonych – charakteryzuje problem niewolnictwa w USA przed wybuchem wojny secesyjnej – przedstawia okoliczności wybuchu wojny secesyjnej – omawia przebieg działań zbrojnych w czasie wojny secesyjnej – przedstawia rozwój gospodarczy USA po wojnie secesyjnej. starciu z Unią. 2. Zjednoczenie Włoch – różne koncepcje zjednoczenia Włoch – polityka Camillo Cavoura wobec – wyjaśnia znaczenie terminu: Czerwony Krzyż – zna daty: „wyprawy tysiąca” – wyjaśnia znaczenie terminów: risorgimento, „wyprawa tysiąca” – zna daty: bitew – wyjaśnia znaczenie terminu: „czerwone koszule” – zna daty: rozejmu w Villafranca di – wyjaśnia znaczenie terminu: bersalierzy – zna daty: zamachu terrorystycznego na Napoleona III (1858 – przedstawia i ocenia sytuację Państwa Kościelnego w kontekście powstania Królestwa Francji – polityka zagraniczna II Cesarstwa Francuskiego – wojna z Austrią – zjednoczenie kraju – powstanie Królestwa Włoch (V 1860 r.), wojny z Austrią (1866 r.), zjednoczenia Włoch (1871 r.) – identyfikuje postacie: Giuseppe Garibaldiego, Wiktora Emanuela II, Camillo Cavoura – wymienia etapy jednoczenia Włoch. pod Magentą i Solferino (VI 1859 r. ), powstania Czerwonego Krzyża (1863 r.), bitwy pod Custozzą (VI 1866 r.) – identyfikuje postacie: Giuseppe Mazziniego, Napoleona III – przedstawia oko-liczności powstania Czerwonego Krzyża – opisuje etapy jednoczenia Włoch – wymienia główne wydarzenia polityczne w Europie, które wpłynęły na zjednoczenie Włoch. Verona (1859 r.), plebiscytu w środkowych Włoszech (1860 r.), zajęcia Królestwa Obojga Sycylii przez Garibaldiego (X 1860), koronacji Wiktora Emanuela II na króla Włoch (III 1861 r.), pokoju w Wiedniu (1866 r.), przyłączenia Rzymu do Królestwa Włoch (1870 r.) – identyfikuje postacie: Jeana-Henri’ego Dunanta, Franciszka Józefa I, Piusa IX – wskazuje na mapie etapy jednoczenia Włoch – przedstawia różne koncepcje jednoczenia Włoch – opisuje stosunki Królestwa Sardynii z Francją i ich wpływ na proces r.), układu francuski-sardyńskiego w Plombières-les-Bains (1858 r.), interwencji francuskiej w Meksyku (1861-1863 r.), ultimatum au-striackiego wobec Królestwa Sardynii (1859 r.) – charakteryzuje politykę zagraniczną Francji za czasów II Cesarstwa i jej skutki – omawia różnice w rozwoju gospodarczym Włoch. Włoch. jednoczenia Włoch – przedstawia przebieg i skutki wojny Królestwa Sardynii z Austrią – wyjaśnia, dlaczego Pius IX ogłosił się „więźniem Watykanu” – omawia politykę Włoch po zjednoczeniu. 3. Zjednoczenie Niemiec i powstanie Austro-Węgier – koncepcje zjed-noczenia Niemiec – wojny z Danią i Austrią – wojna francusko-pruska – powstanie II Rzeszy – powstanie dualistycznej monarchii austro-węgierskiej – zna daty: wojny prusko-duńskiej (1864 r.), wojny prusko-austriackiej (1866 r.), wojny francusko-pruskiej (1870-1871 r.), proklamowania II Rzeszy Niemieckiej (18 I 1871 r.) – identyfikuje postać: Ottona von Bismarcka – przedstawia rolę Prus w jednoczeniu państw niemieckich – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Europy – wyjaśnia znaczenie terminów: Związek Północnoniemiecki, „żelazny kanclerz” – zna daty: objęcia stanowiska premiera rządu pruskiego przez O. von Bismarcka (1862 r.), bitwy pod Sadową (VII 1866 r.), utworzenia Związku Pónocnoniemieckie-go (1867 r.), bitwy pod Sedanem (IX 1870 r.), zdobycia Metzu (X 1870 r.), pokoju we – wyjaśnia znaczenie terminu: depesza emska – zna daty: układu prusko-francuskiego (1865 r.), sojuszu prusko-sardyńskiego (1866 r.), pokoju w Pradze (VIII 1866 r.), nadania konstytucji części austriackiej monarchii habsburskiej (1867 r.) – identyfikuje postacie: Helmutha von Moltke, Agenora – zna daty: podpisania rozejmu w wojnie francusko-pruskiej (I 1871 r.), ery Bacha (1849– 1859 r.), dyplomu październikowego (1860 r.), patentu ludowego (1861 r.) – identyfikuje postacie: Leopolda Hohenzollerna, Aleksandra von Bacha, Gyuly Andrássy’ego – wyjaśnia, na czym polegała przewaga armii pruskiej nad – ocenia politykę O. von Bismarcka i jego wpływ na stosunki międzynarodowe. miało powstanie cesarstwa niemieckiego. Frankfurcie nad Menem (V 1871 r.), powstania duali-stycznej monarchii austro-węgierskiej (1867 r.) – identyfikuje posta-cie: Wilhelma I Hohenzollerna, Franciszka Józefa I, Napoleona III – charakteryzuje politykę Ottona von Bismarcka – wyjaśnia, na czym polegał pruski militaryzm – przedstawia okoliczności proklamowania II Rzeszy Niemieckiej. Romualda Gołuchowskiego – wskazuje na mapie etapy jednoczenia Niemiec – omawia koncepcje jednoczenia Niemiec – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-duńskiej – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-austriackiej – omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-pruskiej – przedstawia przyczyny i skutki powstania dualistycznej monarchii austro-węgierskiej. wojskami innych krajów europejskich – omawia strukturę narodowościową Austro-Węgier. 4. Kolonializm – nowa fala kolonializmu – kolonizacja Afryki – konflikty kolonialne w – wyjaśnia znaczenie terminów: kolonializm, Pax Britannica – zna czas dominacji – wyjaśnia znaczenie terminu: dominium – zna daty: powstania sipajów (1857–1859 r.), I – wyjaśnia znaczenie terminów: mahdi, Burowie – zna daty: przekształcenia – zna daty: bitwy pod Aduą (1896 r.), bitwy pod Isandlwa-ną (1878 r.), rozwią-zania Kompanii – ocenia politykę kolonialna Wielkiej Brytanii. Afryce – posiadłości europejskie w Azji – potęga imperium brytyjskiego – walki o wpływy w Chinach – światowe szlaki handlowe Pax Britannica (1856–1914 r.) – identyfikuje postać Wiktorii I – omawia przyczyny ekspansji kolonialnej mocarstw europejskich w XIX w. – wyjaśnia, dlaczego Wielką Brytanię na-zywano „imperium, nad którym nie zachodzi słońce”. wojny opiumowej (1839–1842 r.), powstania tajpingów (1851–1864 r.), II wojny opiumowej (1856-1860 r.), budowy Kanału Sueskiego (1859– 1869 r.) – identyfikuje postacie: Cecila Johna Rhodesa, Ferdinanda de Lessepsa – wymienia przyczyny kolonizacji Afryki – omawia walkę państw europejskich o wpływy w Chinach – wyjaśnia, jakie znaczenie miała budowa kanałów łączących morza i oceany. Egiptu w protektorat brytyjski (1882 r.), rozpoczęcia podboju Algierii przez Francję (1830 r.), zajęcia Tunezji przez Francuzów (1881 r.), powstania Mahdiego w Sudanie (1881– 1898 r.), traktatu w Nankinie (1842 r.), budowy Kanału Kilońskiego (1887–1895 r.), budowy Kanału Panamskiego (1881– 1914 r.), uzyskania statusu dominium przez Kanadę (1867 r.) i Australię (1901 r.) – identyfikuje postacie: Henry’ego Mortona Stanleya, Davida Livingstone’a, Muhammada Ahmada (Mahdiego) – wskazuje na mapie posiadłości Wschodnioindyjskiej (1858 r.) – przedstawia przykłady walki mieszkańców Afryki z Europejskimi kolonizatorami – tłumaczy, dlaczego niektóre zamorskie kraje takie jak Kanada i Australia uzyskały status dominium – wyjaśnia, dlaczego Brytyjczycy nie chcieli pogodzić się z istnieniem niezależnych republik burskich – uzasadnia, dlaczego działania europejskich mocarstw w Azji różniły się od ich postępowania w koloniach afrykańskich. kolonialne państw europejskich w XIX w. – omawia proces kolonizacji Afryki – przedstawia proces kolonizacji Azji – opisuje strategię, jaka przyświecała Brytyjczykom przy zajmowaniu kolejnych kolonii – wymienia przyczyny wybuchu w Indiach powstania przeciwko Brytyjczykom w 1857 r. – opisuje etapy powstawania brytyjskiego imperium kolonialnego. 5. Nowy podział polityczny świata – Europa pod ko-niec XIX w. – wojna rosyjsko-turecka – kongres berliński – Stany Zjednoczo-– wyjaśnia znaczenie terminów: militaryzm, polityka otwartych drzwi – zna daty: kongresu berlińskiego (VI–VII – wyjaśnia znaczenie terminów: „sojusz trzech cesarzy”, szogun, epoka Meiji, obóz koncentracyjny – zna daty: „sojuszu – wyjaśnia znaczenie terminu: dyplomacja dolarowa – zna daty: wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878 r.), – wyjaśnia znaczenie terminu: nawalizm – zna daty: antytureckiego powstania w Hercegowinie (1875 – ocenia wpływ kongresu berlińskiego na ład międzynarodowy – ocenia politykę Brytyjczyków wobec ne na przełomie wieków – Japonia – mocarstwo azjatyckie – wojny burskie – wojna rosyjsko-japońska 1878 r.), wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905 r.) – identyfikuje postacie: Wiktorii I, Mikołaja II – przedstawia polityczną rolę państw europejskich pod koniec XIX w. – wymienia konsekwencje rywalizacji mocarstw na Dalekim Wschodzie. trzech cesarzy” (1873 r.), epoki Meiji (1868–1912 r.), I wojny burskiej (1880–1881 r.), II wojny burskiej (1899–1902 r.), powstania bokserów w Chinach (1899– 1901 r.) – identyfikuje postacie: Aleksandra II, Ottona von Bismarcka, Mutsuhito, Cecila Johna Rhodesa – wskazuje na mapie kierunki ekspansji Japonii – omawia przyczyny i skutki modernizacji Japonii w II połowie XIX w. – przedstawia przyczyny i skutki wojen burskich – omawia przyczyny i skutki powstania bokserów w Chinach – przedstawia pokoju w San Stefano (III 1878 r.), uzupełnienia doktryny Monroe’a (1904 r.), powstania Związku Afryki Południowej (1910 r.), bitwy pod Mukdenem (II–III 1905 r.), bitwy pod Cuszimą (V 1905 r.), traktatu pokojowego w Portsmouth (IX 1905 r.), aneksji Korei przez Japonię (1910 r.) – identyfikuje postacie: Benjamina Disraeliego, Theodora Roosevelta, Paula Krugera – wskazuje na mapie tereny będące strefą wpływów brytyjskich na Dalekim Wschodzie – omawia politykę zagraniczna Stanów Zjednoczonych w II r.), Bułgarii, Serbii i Czarnogórze (1876 r.), tajnej konwencji Rosji i Austro-Węgier (1877 r.),oblężenia Plewny (1878 r.), bitwy pod Płowdiwem (I 1878 r.), wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898 r.), konferencji pokojowej w Paryżu (1898 r.), sojuszu brytyjsko-japońskiego (1902 r.), zdobycia Port Artur (I 1905 r.) – identyfikuje postać Alfreda Thayera Mahana – omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878 r. – wyjaśnia, czym różniły się decyzje kongresu berlińskiego od tych, Burów. przyczyny i skutki wojny rosyjsko-japońskiej. połowie XIX w. – wyjaśnia, na czym polegała polityka dolarowa USA – wyjaśnia, jakie były skutki przełamania przez Amerykanów izolacji Japonii – przedstawia prze-bieg wojny rosyjsko-japońskiej – charakteryzuje politykę nowych mocarstw światowych – Stanów Zjednoczonych i Japonii. które zapadły w 1815 r. w Wiedniu – wyjaśnia, jaki wpływ na politykę międzynarodową miał konflikt między Koroną Brytyjską a Burami w Afryce. 6. Epoka węgla i stali – przemiany w rolnictwie – rozwój nauk przyrodniczych – rozwój przemysłu – zmiany w transporcie i komunikacji – era elektryczności – rozwój telekomunikacji – wyjaśnia znaczenie terminów: płodozmian, asymilacja – zna daty: ogłoszenia teorii doboru naturalnego i ewolucyjnej genezy gatunków (1859 r.), skonstruowania telefonu (1876 r.), udoskonalenia – wyjaśnia znaczenie terminów: melioracja, teoria ewolucji – zna daty: skonstruowania lampy naftowej (1853 r.), opracowania układu okresowego pierwiastków (1869 r.), skonstruowania – wyjaśnia znaczenie terminu: melting pot – zna daty: odkrycia promieniotwórczości (1896 r.), odkrycia polonu i radu (1898 r.), uruchomienia pierwszej elektrowni miejskiej w Nowym Jorku (1882 r.), opatentowania radiostacji (1896 r.), – zna daty: odkrycia J. Daltona (1808 r.), teorii elektromagnetyzmu (1820 r.), odkrycia praw oporu elektrycznego (1826 r.), wynalezienia aluminium (1827 r.) – identyfikuje postacie: Jönsa Jacoba Berzeliusa, – ocenia wpływ przemian cywilizacyjnych XIX w. na standard życia społeczeństwa europejskiego. – stare i nowe potęgi gospodarcze – migracje żarówki (1880 r.) – identyfikuje postacie: Charlesa Darwina, Marii Skłodowskiej-Curie, Thomasa Edisona, Grahama Bella, Alfreda Nobla – wyjaśnia, jakie znaczenie miała teoria ewolucji ogłoszona przez Ch. Darwina – wyjaśnia, dlaczego wiek XIX określa się mianem „wieku węgla i stali”. turbiny parowej (1884 r.), wynalezienia czterosuwowego silnika spalinowego (1876 r.), pierwszego udanego lotu samo-lotem (1903 r.), ustanowienia Nagrody Nobla (1901 r.) – identyfikuje postacie: Dymitra Mendelejewa, Ignacego Łukasiewicz, Gottlieba Daimlera, Karla Benza, Rudolfa Diesla, Wilbura i Orville’a Wrightów, Guglielma Marconiego – przedstawia założenia teorii ewolucji Ch. Darwina – wymienia cechy charakterystyczne ery elektryczności – wyjaśnia, jakie znaczenie miał pierwszej publicznej transmisji radiowej (1909 r.), opatentowania dynamitu (1867 r.) – identyfikuje postacie: Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Johna Daltona, Georga Ohma, Michaela Faradaya, Antoine'a Henriego Becquerela, Wernera von Siemensa – wskazuje na mapie główne kierunki migracji Europejczyków na przełomie XIX i XX w. – omawia przemiany w rolnictwie w II połowie XIX w. – wymienia najważ-niejsze wynalazki w dziedzinie chemii, fizyki i nauk Humphry’a Davy’ego, Pierre’a Curie, Hansa Christiana Orsteda, Rudolfa Virchowa, Charlesa Parsonsa, Étienne’a Lenoira, Nikolausa Otto – przedstawia przyczyny nierównomiernego rozwoju rolnictwa w II połowie XIX w. – omawia przemiany w dziedzinie produkcji stali i surówki żelaza – omawia przemiany w przemyśle chemicznym. rozwój telekomunikacji – wymienia państwa, które pełniły rolę potęg gospodarczych w II połowie XIX w. biologicznych – przedstawia przyczyny coraz większej popularności nowych środków transportu na początku XX w. – omawia zmiany w transporcie i komunikacji – charakteryzuje zjawisko migracji w II połowie XIX w. 7. Przemiany ustrojowe i nowe ideologie – upowszechnienie się systemów demokratycznych – rozwój partii politycznych i podział ideologiczny systemów partyjnych – anarchiści i syndykaliści – I Międzynaro-dówka – Komuna Paryska – socjaldemokracja i komunizm – wyjaśnia znaczenie terminów: demokratyzacja, partia polityczna, komunizm, pluralizm, nacjonalizacja, nacjonalizm, antysemityzm – identyfikuje postać Karola Marksa – wyjaśnia, na czym polegała demokratyzacja życia politycznego – przedstawia – wyjaśnia znaczenie terminów: anarchizm, proletariusze, laicyzacja, socjaldemokracja, bolszewicy, społeczna nauka Kościoła, chadecja, syjonizm, szowinizm – zna daty: wprowadzenia powszechnego prawa dla mężczyzn we Francji (1848 r.), uzyskania praw – wyjaśnia znaczenie terminów: wigowie, torysi, syndykalizm, komunardzi, rewizjonizm, reformizm, mienszewicy – zna daty: założenia I Międzynarodówki (1864 r.), szturmu wersalczyków na Paryż (V 1871 r.), I Światowego Kongresu Syjonistycznego – wyjaśnia znaczenie terminu: darwinizm społeczny – zna daty: powstania Partii Pracy (1900 r.), powołania Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej (III 1871 r.), wyborów do Komuny Paryża (III 1871 r.) – identyfikuje postacie: Fernanda Pelloutiera, Louisa Adolphe,a Thiersa, – ocenia wpływ nowych ruchów i partii politycznych na proces demokratyzacji państw europejskich. – chrześcijańska demokracja – nacjonalizm – syjonizm okoliczności narodzin i skutki nacjonalizmu. wyborczych przez kobiety w Nowej Zelandii (1893 r.), Komuny Paryskiej (III–V 1871 r.), utworzenia II Międzynarodówki (1889 r.), ogłoszenia encykliki Rerum novarum przez Leona XIII (1891 r.) – identyfikuje postacie: Michaiła Bakunina, Piotra Kropotkina, Eduarda Bernsteina, Leona XIII, – omawia kierunki rozwoju partii politycznych w Europie – wyjaśnia, jakie możliwości dawało robotnikom powstanie partii socjalistycznych – przedstawia narodziny i założenia programowe chrześcijańskiej (1897 r.) – identyfikuje posta-cie: Georgesa Sorela, Jeana Blanca, Louisa Blanqui, Pierre’a Proudhona, Jarosława Dąbrowskiego, Walerego Wróblewskiego, Theodora Herzla – przedstawia systemy wyborcze w państwach europejskich – opisuje system partyjny Wielkiej Brytanii – przedstawia założenia programowe anarchistów, syndykalistów, socjalistów i socjaldemokratów – omawia okoliczno-ści zwołania I i II Międzynarodówki – przedstawia przebieg Komuny Floriana Trawińskiego, Karla Kautsky‘ego, Alexandre’a Mille-randa, Lwa Martowa – wyjaśnia, dlaczego działania anarchistów cieszyły się uznaniem rewolucjonistów – tłumaczy, dlaczego Polacy chętnie wstępowali w szeregi rewolucjonistów – wyjaśnia, dlaczego Leona XIII nazywano „papieżem robotników”. demokracji – przedstawia okoliczności wybuchu i skutki Komuny Paryskiej. Paryskiej – omawia przyczyny i skutki rozłamu w ruchu socjalistycznym w II połowie XIX w. – omawia przyczyny powstania ruchu syjonistycznego. 8. Piękna epoka – rozwój cywilizacyjny i zmiany w życiu codziennym – zmiany w miastach – rozwój medycyny i higieny – emancypacja kobiet – upowszechnienie oświaty – rozwój czytelnictwa i literatury – malarstwo i architektura przełomu wieków – kultura masowa i upowszechnienie sportu – wyjaśnia znaczenie terminów: emancypacja, realizm, naturalizm, impresjonizm, symbolizm, secesja, kultura masowa – identyfikuje posta-cie: Ludwika Pasteura, Wilhelma Röntgena, Fryderyka Nietzschego, Honoré de Balzaca, Aleksandra Dumasa, Juliusza Verne’a, Claude’a Moneta, Vincenta van Gogha – wymienia zmiany wprowadzane w miastach na przełomie XIX i XX – wyjaśnia znaczenie terminów: sufrażystki, eklektyzm – zna daty: wynalezienia lampy rentgenowskiej (1895 r.), skonstruowania kinematografu (1895 r.) – identyfikuje postacie: Florence Nigh Część 3. Lata 1815 - 1939. ROZDZIAŁ III. ŚWIAT W LATACH 1860 - 1914. Temat 1. Stany Zjednoczone w drugiej połowie XIX wieku: Wojna secesyjna Temat 2. Zjednoczenie Włoch: Temat 3. Zjednoczenie Niemiec i powstanie Austro - Węgier Temat 4. Kolonializm: Kolonializm Temat 5. Nowy podział polityczny świata: Temat 6. Epoka węgla i stali: Temat 7. Przemiany ustrojowe i nowe ideologie: Przemiany ustrojowe i nowe ideologie Temat 8. Piękna epoka: Temat 9. Lekcja powtórzeniowa: Noc Apuchtinowska Polityka rusyfikacyjna wprowadzona w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym przez Aleksandra Apuchtina - kuratora warszawskiego okręgu polskiego Likwidacja szkół wiejskich Ograniczenie dostępu do edukacji Kulturkampf 1871-1878Otto von Bismarck Dążenie do ograniczenia wpływów kościoła katolickiego Rugi Pruskie 1885-1890Deportacje obywateli polskich,rosyjskich i austro-węgierskich z zaboru pruskiego Paragraf o kazaniach 1871Efekt polityki kulturkampfuKara dla duchownych za krytykę władz państwowych Komisja kolonizacyjna PrusyWykupuje grunty od Polaków za zaniżoną cenę (Polacy mają się przeprowadzać wgłąb Niemiec, a Niemcy osiedlać na ziemiach polskich) Hakata Niemiecki Związek Marchii WschodniejZajmuje się germanizacjąZrzesza niemieckich urzędników, przedsiębiorców i nauczycieliPropaganda niemieckiej kolonizacjiWspieranie niemieckiego szkolnictwaKrzewienie polonofobictnych stereotypówŚledzenie działalności polskiej prasy Ustawa kagańcowa 1908 Zakaz mówienia w innym języku niż niemieckim w miejscach publicznych (chyba że 60% mieszkańców to Polacy) Strajk dzieci wrzesińskich 1901/2Chłosta w szkole 14 dzieci, które nie chciały odmawiać modlitwy po niemiecku Rodzice protestowali przed szkołąWięzienie, bo zakłócenia spokoju publicznego Nowela osadnicza 1904 Zabrania stawiania stałych budynków bez zgody władzy Wóz Drzymały Michał Drzymała chciał się osiedlić na ziemi kupionej od Niemca, ale nie dostał pozwolenia na budowę domuZamieszkał w wozie cyrkowymCodziennie przesuwał go o kilka metrówSymbol oporu wobec germanizacji „Przy Tobie Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy” „My się rozumiemy panowie” - kto do kogo, co symbolizuje Mieszkańcy Galicji + Franciszek Józef I Autonomia za lojalność Franciszek Stefczyk Wiejskie Spółdzielnie Oszczędnościowo-Pożyczkowe Austria „polski Manchester” - jakie to miasto ŁódźCentrum przemysłu włókienniczegoSzybki rozwójWielokulturowa i wielojęzyczna społeczność Serwituty Uprawnienia nadawane chłopom, pozwalające im na korzystanie z łąk i lasów będących własnością szlachty Ludwik Wawrzyński Ideolog polskiego ruchu socjalistycznego, tworzył tajne Lasy Oporu, założył Proletariat w 1882 PPS Polska Partia SocjalistycznaStanisław MendelsonJózef Piłsudski członkiemRozłam SDKP Socjaldemokracja Królestwa PolskiegoRóża LuksemburgOdrzucenie sprawy niepodległościowej Endecja Narodowa demokracjaPrawicowe ugrupowanie polityczneRomam Dmowski założycielem SL -> PSL + rozłam 1895 Stronnictwo Ludowe1903 Polskie Stronnictwo LudoweRozłam: PSL-Lewica i PSL-Piast(prawica, Wincenty Witos) Data rewolucji w Rosji 1905 Przyczyny rewolucji w Rosji Kryzys gospodarczyStrajki robotniczePrzegrana wojna z Japonią Ochrana Tajna policja carska Krwawa niedziela W trakcie rewolucji DemonstracjeHasła rewolucyjne i antyrządoweWojsko otwiera ogień Manifest Październikowy 1905 Mikołaj IIAmnestia więźniów politycznychWolność zrzeszaniaPowszechne prawo wyborczeZwoływanie Dumy Państwowej (parlament)Zakończyło to strajki i było początkiem reform i liberalizacji kraju Piłsudski i Dmowski w Japonii Podczas wojny Rosyjsko-Japońskiej KP popierało JaponięJP chce oddziały Polskie przy japońskich RD przeciwdziała insurekcyjnym planom, popiera jedynie polsko-japońską współpracę w wywiadzie i dywersjach Organizacja Bojowa PPS Chroni działalność PPSJP szef wydziału bojowegoPozyskiwanie pieniędzy Wyroki śmierciOchrona demonstracji Reakcja stołypinowska rządy silnej ręki, represje policyjno-sądowe, wycofanie demokratycznych reform, rozwiązanie Dumy Państwowej, nowa ordynacja wyborcza (ogranicza prawa najuboższych) Skutki rewolucji Zgoda na niepaństwowe szkoły z polskim Ukaz tolerancyjny - koniec dyskryminacji wyznania rzymskokatolickiego i unickiego 2 nurty polskiej historiografii Szkoła krakowska - przyczynà upadku RP są wady ustrojowe i sarmacka mentalnośćSzkoła warszawska - Polacy mają sami reformować, gdyby nie rozbiory to nie byłoby nowoczesnego ustroju i odbudowanej pozycji Stańczycy Konserwatyści krakowscyKonieczność zerwania z tradycją szlachecko-sarmacką i trójlojalizmem„Przegląd Polski” manifest programowy Powstania źródłem nieszczęść Trójlojalizm Postawa społeczeństwa po upadku powstania styczniowego. Wyrzeczenie się dążeń do odbudowy państwa za cenę ekonomicznych i kulturalnych ustępstw ze strony trzech zaborców. O Jan Matejko - jaka to epoka ? Pozytywizm

świat w latach 1860 1914